Góc nhìn văn hoá Product Development các cty Big Tech Trung Quốc.
Văn Hóa Sản Phẩm sự lựa chọn kiên định để thành công kể cả trong thời kỳ AI.
Áp lực đổi mới trong thế giới công nghệ là cực kỳ lớn trong kỷ nguyên AI, Dùng Ai để tìm câu trả lời và muốn phải như A là B và kỳ vọng tổ chức làm được như AI khuyên, văn hoá dùng AI feedback ko dựa trên văn hoá tổ chức sẽ dẫn đến việc AI Forwarder.
Nhưng thay vì hỏi AI hay nhìn sang văn hoá Silicon Valley rồi kỳ vọng build được 1 văn hoá Mỹ, 1 sp với vài câu promt như các thầy dạy, apply Vibe code giữa Việt Nam thì cá nhân mình rất nhiều năm vẫn đánh giá văn hoá Product Development của anh bạn Trung Quốc có vẻ nhiều điểm thật sự phù hợp nhiều hơn dù không phải là tất cả nhưng là nơi có nhiều yếu tố tương đồng về văn hoá và có cả sự cạnh tranh ( Mặt dù có 1 số yếu tố cạnh tranh hay văn hoá hardcore VN và TQ có 1 số điểm chưa so sánh được)
Nhưng vẫn hãy quyết định 1 văn hoá và xây dựng được văn hoá theo các hướng linh động đủ nhưng có mục tiêu rõ ràng. Dùng AI để đi nhanh hơn gọn hơn và có cái nhìn tổng quan hơn “ Tự quyết định và chịu trách nhiệm là thứ AI ko thay thế được ở hiện tại :D“
Nhìn lại văn hoá sản phẩm ở các cty TQ họ không chỉ xây dựng sản phẩm từ những lý thuyết có thể google, mà họ nâng tầm xây dựng những cty theo cách tiếp cận đặc thù để tạo ra sản phẩm. Từ Huawei, Tencent, Alibaba đến những cty sáng tạo ByteDance (công ty mẹ của TikTok), Meituan, Pinduoduo, họ đã tạo ra một khái niệm “Cultural Operating Systems” ở các cty công nghệ độc đáo và cực kỳ hiệu quả. Chứ ko phải phải văn hoá "copycat" hay được nói đến ở nhiều người chưa hiểu rõ về họ.
Chúng ta thử nhìn nhận nhanh về văn hoá Product Development của các cty lớn được tổng hợp bên dưới.
Mỗi cty có cách tiếp cận và lựa chọn để định hình giá trị tổ chức.
Các công ty dưới đây đã chọn một con đường riêng để chinh phục thị trường.
Huawei và "Văn hóa Sói Kiên định" (The Wolf Pack Culture): Triết lý cốt lõi là sự kỷ luật, chiến đấu tập thể và kiên trì theo đuổi mục tiêu dài hạn. Họ đầu tư không khoan nhượng vào R&D để đạt được sự tự chủ về công nghệ.
Niềm tin của Huawei là Đầu tư R&D ➡️ Công nghệ Lõi Vượt trội ➡️ Doanh thu Cao hơn ➡️ (Quay lại) Đầu tư R&D
Tencent và "Cơ Chế Đua Ngựa" (The Internal Horse Racing Mechanism): Triết lý cốt lõi là thúc đẩy cạnh tranh nội bộ một cách có kiểm soát. Nhiều đội nhóm cùng phát triển một ý tưởng, và chỉ sản phẩm mạnh nhất mới sống sót và được đầu tư toàn lực.
Niềm tin của Tencent là Cạnh tranh Nội bộ ➡️ Sản phẩm Đột phá (như WeChat) ➡️ Nền tảng Thống trị ➡️ (Quay lại) Cạnh tranh Nội bộ
Alibaba và "Hệ Sinh Thái là Nền tảng" (Ecosystem-as-a-Platform): Triết lý cốt lõi là "Khách hàng đầu tiên". Họ không chỉ bán sản phẩm mà xây dựng cả một hệ sinh thái để trao quyền cho hàng triệu doanh nghiệp nhỏ, tạo ra giá trị cộng hưởng.
Nhiều Người bán ➡️ Hàng hóa Đa dạng ➡️ Nhiều Người mua ➡️ (Quay lại) Nhiều Người bán
Baidu và "Niềm tin AI Dài hạn" (The Long-term AI Gambit): Triết lý cốt lõi là đặt cược vào tương lai của công nghệ sâu. Họ đang chuyển mình từ một công ty internet thành một công ty AI, chấp nhận đầu tư lớn cho những thành quả trong dài hạn. ( Chỉ nhìn lại từ giai đoạn đổi mới sau khi Baidu có lợi thế cao khi google bị cấm ở TQ như không giữ được vị thế đặc thù)
Niềm tin của Baidu Sản phẩm AI ➡️ Thu thập Nhiều Dữ liệu ➡️ Thuật toán Tốt hơn ➡️ (Quay lại) Sản phẩm AI
ByteDance và "Thực nghiệm Vô tận" (Endless Experimentation): Triết lý cốt lõi là dữ liệu quyết định tất cả. Mọi ý tưởng đều được kiểm chứng bằng A/B testing ở quy mô lớn. Họ là một cỗ máy học (machine learning) vận hành bằng dữ liệu và ra quyết định. Vận hành khác biệt đặc thù ở mỗi quốc gia.
Niềm tin của ByteDance là tạo ra vòng lặp nhanh nhất trong hệ thống: Ý tưởng ➡️ Tạo mẫu nhanh ➡️ A/B Test ➡️ Phân tích dữ liệu ➡️ Nhân rộng hoặc Hủy bỏ. Vòng lặp này lặp lại hàng trăm, hàng nghìn lần mỗi ngày, tạo ra một quá trình tiến hóa sản phẩm siêu tốc.
Meituan và "Quân đoàn Thực thi" (The Execution Army): Triết lý cốt lõi là tốc độ triển khai và sự xuất sắc trong vận hành. Họ sẵn sàng tham chiến trên mọi mặt trận O2O (Online-to-Offline), giành thị phần bằng khả năng thực thi hiệu suất cao.
Niềm tin của Meituan là tạo ra Hiệu ứng Mạng lưới Vận hành: Càng nhiều người dùng trên nền tảng ➡️ Càng thu hút nhiều nhà cung cấp/nhà hàng ➡️ Mạng lưới giao hàng càng dày đặc và hiệu quả ➡️ Chi phí giao hàng giảm và tốc độ tăng ➡️ Trải nghiệm người dùng tốt hơn ➡️ Thu hút thêm nhiều người dùng. Đây là một vòng lặp củng cố cực mạnh về mặt logistics.
Pinduoduo và "Bậc thầy Tăng trưởng Xã hội" (The Social Growth Master): Triết lý cốt lõi là tích hợp yếu tố xã hội và trò chơi hóa (gamification) vào thương mại. Họ biến người dùng thành kênh marketing, tạo ra sự lan truyền tự nhiên với chi phí thấp.
Niềm tin của Pinduoduo là Giá trị hấp dẫn (giá rẻ) ➡️ Kích hoạt hành động Mua chung ➡️ Người dùng chia sẻ lên mạng xã hội (WeChat) ➡️ Thu hút người dùng mới ➡️ Quy mô người mua lớn hơn ➡️ Tăng sức mạnh đàm phán với nhà cung cấp (mô hình C2M - Consumer-to-Manufacturer) ➡️ Giá trị càng hấp dẫn.
Xiaomi và "Đồng sáng tạo với Fan" (The Fan Co-creation Culture): Triết lý cốt lõi là xây dựng cộng đồng và lắng nghe người dùng một cách cực đoan. Sản phẩm được cải tiến hàng tuần dựa trên phản hồi trực tiếp từ những người hâm mộ trung thành nhất.
Niềm tin của Xiaomi là khi lắng nghe phản hồi của fan ➡️ Cập nhật sản phẩm/phần mềm hàng tuần ➡️ Fan cảm thấy được trân trọng và gắn bó hơn ➡️ Họ tiếp tục đóng góp ý kiến và giới thiệu sản phẩm cho người khác ➡️ Cộng đồng phát triển mạnh mẽ hơn.
Case study về các Giá trị văn hoá được ứng dụng thực tế trong cách các BigTech với tư duy và làm sản phẩm và cả vận hành.
Case study 1: Ám ảnh Tốc độ & Thực thi Sắt đá (Obsession with Speed & Execution)
Trong một thị trường đông đúc, ý tưởng chỉ chiếm 1%, 99% còn lại là thực thi. Tốc độ ra mắt sản phẩm và khả năng lặp lại (iterate) nhanh chóng là yếu tố sống còn.
Meituan là bậc thầy trong lĩnh vực này. Khi thị trường mua chung tạp hóa bùng nổ, họ không mất hàng tháng để nghiên cứu. Họ triển khai các đội quân "đặc nhiệm", thử nghiệm mô hình, chấp nhận sai và sửa ngay lập tức. Tốc độ triển khai vũ bão đã giúp họ đè bẹp các đối thủ nhỏ lẻ.
Case study 2: Dữ liệu là “King”, Thực tế là “Queen” (Data is King, Experimentation is Queen)
Trong một thế giới đầy biến số, việc ra quyết định dựa trên cảm tính là cực kỳ rủi ro. Văn hóa dựa trên dữ liệu giúp loại bỏ cái tôi và những cuộc tranh cãi không hồi kết.
Đây là triết lý đã đưa ByteDance (TikTok) lên đỉnh cao. Thuật toán "For You" huyền thoại là kết quả của hàng triệu cuộc thử nghiệm A/B testing lớn nhỏ. Họ không hỏi "Chúng ta nghĩ người dùng thích gì?", họ hỏi "Dữ liệu cho thấy người dùng tương tác với cái gì nhiều nhất?".
Case study 3: Biến Khách hàng thành Đồng đội (Turning Customers into Teammates)
Cách tốt nhất để xây dựng một sản phẩm người dùng yêu thích là để họ cùng tham gia xây dựng nó. Hãy phá vỡ bức tường giữa công ty và khách hàng.
Xiaomi đã làm điều này một cách xuất sắc. Diễn đàn MIUI của họ không chỉ là nơi báo lỗi. Đó là một cộng đồng sôi động nơi người dùng đề xuất tính năng, và các kỹ sư của Xiaomi tham gia thảo luận hàng ngày. Người dùng cảm thấy họ là một phần của sản phẩm, và sự trung thành từ đó mà ra.
Case study 4: Nuôi dưỡng "Cuộc chiến" Sáng tạo có Kiểm soát (Nurturing Controlled Creative Competition)
Sự đồng thuận dễ dẫn đến những ý tưởng an toàn. Để tạo ra đột phá, đôi khi bạn cần một chút hỗn loạn có chủ đích, một sự cạnh tranh nội bộ lành mạnh.
Câu chuyện khai sinh ra WeChat của Tencent là một huyền thoại. Nó là kết quả của một cuộc "đua ngựa" khi một nhóm nhỏ do Allen Zhang dẫn dắt đã cạnh tranh và chiến thắng một dự án khác trong nội bộ để tạo ra một ứng dụng nhắn tin di động thế hệ mới.
Case study 5: Tầm nhìn Dài hạn & Sự Kiên định (Long-term Vision & Iron-clad Perseverance)
Giữa cuộc đua nước rút, vẫn có những công ty chọn con đường marathon. Họ hiểu rằng lợi thế cạnh tranh bền vững nhất đến từ công nghệ lõi và sự đầu tư kiên trì.
Huawei là biểu tượng cho tinh thần này. Ngay cả khi đối mặt với các lệnh trừng phạt, họ vẫn không cắt giảm ngân sách R&D. Sự kiên định đầu tư vào 5G, chip và hệ điều hành trong nhiều năm đã giúp họ xây dựng được một "con hào" công nghệ mà các đối thủ khó lòng vượt qua.
Vậy, Công Ty Của chúng ta có thể bắt đầu từ đâu?
Bạn không cần phải biến công ty mình thành một gã khổng lồ chỉ sau một đêm. Điều quan trọng là bắt đầu bằng việc thay đổi tư duy và thực hiện những bước nhỏ.
Hãy cùng team của bạn ngồi lại và thảo luận những câu hỏi này:
Về Tốc độ: Điều gì đang làm chúng ta chậm lại nhất? Nếu phải loại bỏ một quy trình để giao sản phẩm nhanh hơn 20%, đó sẽ là gì?
Về Dữ liệu: Quyết định sản phẩm gần đây nhất của chúng ta dựa trên dữ liệu hay cảm tính? Làm thế nào để chúng ta có thể thử nghiệm ý tưởng tiếp theo (run an experiment) chỉ trong 1 tuần?
Về Khách hàng: Chúng ta có đang thực sự "trò chuyện" với người dùng hàng tuần không? Hay chúng ta chỉ đang nhìn vào các con số trên dashboard?
Về Sáng tạo: Lần cuối cùng hai người trong team có một cuộc tranh luận nảy lửa (a healthy debate) về hướng đi của sản phẩm là khi nào?
Về Tầm nhìn: Ngoài các mục tiêu của quý này, chúng ta có đang xây dựng bất kỳ lợi thế cạnh tranh nào cho 2 năm tới không?
Hành trình xây dựng một văn hóa sản phẩm mạnh mẽ không có điểm kết thúc nhưng luôn cần điểm bắt đầu.
“ Lời khuyên cá nhân để nói về một tổ chức bạn đừng nhìn bề ngoài về sản phẩm đã hình thành mà hãy tìm hiểu về văn hoá và đọc về cách họ làm thay vì nhìn giao diện và clone đó là 1 cách học làm sản phẩm hiệu quả, hãy thử betting 1 văn hoá mà bạn nghĩ phù hợp và làm đến cùng thay vì muốn tất cả điểm tốt của các cty trên :D ”
Các keyword để các bạn tự hiểu thêm về các giá trị văn hoá của tổ chức có nhắc đến ở trên.
Về Huawei:
Huawei wolf culture(Văn hóa sói của Huawei)Ren Zhengfei management philosophy(Triết lý quản trị của Nhậm Chính Phi)Huawei R&D spending(Chi tiêu R&D của Huawei)
Về Tencent:
Tencent horse racing mechanism(Cơ chế đua ngựa của Tencent)WeChat story Allen Zhang(Câu chuyện về WeChat của Trương Tiểu Long)Tencent internal competition(Cạnh tranh nội bộ ở Tencent)
Về Alibaba:
Alibaba six values(Sáu giá trị cốt lõi của Alibaba)Jack Ma customer first philosophy(Triết lý khách hàng là số 1 của Jack Ma)Alibaba ecosystem strategy(Chiến lược hệ sinh thái của Alibaba)
Về ByteDance:
ByteDance A/B testing culture(Văn hóa A/B testing của ByteDance)Zhang Yiming product principles(Nguyên tắc sản phẩm của Trương Nhất Minh)ByteDance middle platform(Nền tảng trung gian của ByteDance)
Về Meituan:
Meituan execution culture(Văn hóa thực thi của Meituan)Wang Xing philosophy(Triết lý của Vương Hưng)China food delivery wars(Cuộc chiến giao đồ ăn ở Trung Quốc)
Về Pinduoduo:
Pinduoduo social commerce model(Mô hình thương mại xã hội của Pinduoduo)Colin Huang C2M strategy(Chiến lược C2M của Hoàng 峥)
Về Xiaomi:
Xiaomi fan culture(Văn hóa fan của Xiaomi)MIUI co-creation(Quá trình đồng sáng tạo MIUI)Lei Jun triathlon model(Mô hình ba môn phối hợp của Lôi Quân)
Chúc bạn có những khám phá thú vị !
P/s : Đây là các tổng hợp từ góc nhìn tổng hợp cá nhân dựa các nội dung đã đc đọc được nc có thể chưa bao gồm tổng thể các văn hoá khác chỉ focus và niềm tin văn hoá sản phẩm.
Về Ontology (Bản thể học): Anh có coi văn hóa sản phẩm là một entity độc lập hay chỉ là biểu hiện của những giá trị sâu xa hơn trong xã hội? Khi nói "Cultural Operating System", liệu có đang mechanize văn hóa - biến nó thành tool thay vì living organism?
Về Authenticity (Tính xác thực): Văn hóa "sói" của Huawei hay "đua ngựa" của Tencent - đây có phải là authentic cultural expressions hay chỉ là manufactured constructs để serve business objectives? Làm sao phân biệt được authentic culture vs. engineered culture?